Patrick Özdemiroğlu- Twitter da bu güce giden yolu döşemek için bir araçtı. Donald Trump’a Başkanlık yarışı boyunca yarenlik eden Elon Musk’a verilen hediye. Department of Government Efficiency’nin baş harflerinden kısaltılan DOGE (Hükümet Verimliliği Departmanı) aslında adını Musk’ın çok sevdiği kripto para Dogecoin’den alıyor. Bu bize Musk’ın şaka anlayışı hakkında da fikir vermesi açısından kıymetli.
Görevi ve yetkisi ne?
DOGE ilk açıklandığında yetkisinin Başkan’a danışmanlık yapmaktan ve bazı hükümet programlarıyla ilgili bütçe kesintilerini tavsiye etmekten ibaret olacağı düşünülüyordu. Ancak 20 Ocak’ta resmen işbaşı yapan Departman, güçlü aksiyonlar alarak başladı. DOGE, bütçesi 40 milyar dolar olan ve 1960’ta Başkan Kennedy tarafından az gelişmiş bölgelere yardım edebilmek amacıyla kurulan USAID’i kapattı. 60 ülkede 10 bin çalışanı olan yapı Musk’ın ‘Bu artık tamir edilemez’ sözleriyle bir anda son buldu. DOGE bir yandan da birçok devlet kurumuyla ilgili hassas bilgileri talep etmeye, onlara ulaşmaya başladı. Bu da siyasi ve hukuksal tartışma başlattı.
Bunlar yasal mı?
DOGE’nin USAID fonlarını engelleme ve Hazine verilerine erişmesi, Kongre’nin bütçe yetkisini ihlal ettiği gerekçesiyle bir kaos yaratmış durumda. Seçilmemiş bir devlet kurumunun Kongre tarafından ayrılan parayı bloke etme yetkisi yok. Georgetown hukuk profesörü David Super’e göre Musk bu yasa dışılıklarda nicelik kartını oynuyor ve sistemin hepsine karşı tepki verememesini öngörüyor. Öte yandan Hazine, Çalışma ve Eğitim Bakanlığı gibi kurumlara yönelik hassas ve kişisel verilere erişim talepleri ve gizlilik ihlalleri, tartışmaların bir başka boyutunu oluşturuyor.
Şimdi ne olacak?
ABD Başkanı’nın Federal kurum kurma yetkisi bulunmuyor. Bu yetki Kongre’ye ait. Bu bile tek başına bir hukuki karmaşa yaratmaya yetmekte. Ancak davaların hızı, DOGE’un bu kamu çalışanlarının üzerindeki baskısına yetişemeyebiliyor. Bir Federal hakim DOGE’un Hazine Bakanlığı verilerine olan erişimini kısıtladı. Sadece iki DOGE çalışanı verilere ulaşabilecek ancak onlar da değişiklik yapamayacak. DOGE ise bu verilere ulaşmakla kalmayıp USAID ödemelerini durduracak düğmeye basabilmek istiyor. Bu hukuki mücadelelerin en yüksek yargı organı Supreme Court’a kadar gitmesi olası.
Bu kargaşa neden kritik?
Bunun iki kelimelik bir yanıtı var: Güçler ayrılığı. Hazine Bakanlığı’nın ödemelerini iptal etme gücü Musk ve dolayısıyla Trump’a Hükümet harcamalarıyla ilgili kontrolü vermiş olacak. Oysa ki ABD’de bu yetki Kongre’ye ait. Bunun Başkan’a geçtiği bir sistem ülkede anayasal kurumların birbirini denetlediği o dengenin bozulması anlamına geliyor. DOGE da bu hamlenin bir aracı olarak görülüyor.
Halk neden kabul etsin?
İnsanlar federal kurumlardaki verimsizliğin kısa yoldan çözümüne sıcak bakıyor. Musk da megafonunu bunu köpürtmek için kullanıyor. DOGE saati adını verdiği ekranda DOGE sayesinde vatandaşlara vergilerinden ne kadar tasarruf edildiğini gösterdiğini iddia ediyor. Bu PR atakları, DOGE’a desteği artırmayı amaçlarken, tehlikeye giren güçler ayrılığının da görmezden gelinmesi hedefleniyor.
Pratiklik mi, sistem mi?
Kısa vadede sorunların çözümü kritik önemde görülebilir. Ancak bunun neyin pahasına yapıldığını hesap etmediği takdirde ABD varoluşsal bir sorunla baş etmek zorunda kalabilir ki bunu çözmek de kısa vadede mümkün olmayabilir. Görünüşe göre Musk onu Musk yapan her şeyle ABD’ye ikinci bir öngörülemezlik vaadi sunuyor. Süpermen’in olmadığı bir dünyada Lex Luthor ile baş edilir mi? Zaman gösterecek.
